Dương Đống - Khí tiết NHÀ GIÁO

 Khí tiết NHÀ GIÁO

Dương Đống

1

Chuyện xảy ra vào năm 1967, tại trường Trung học Nguyễn Huệ- Tuy Hòa:

Một nữ sinh lớp 7, sau khi nghỉ học một ngày, mang đến nộp thấy giám thị Nguyễn Nhị một đơn xin vào lớp. Thầy Nhị, sau khi nhìn cái đơn bằng một mành giấy vở bị xé rách một phần, chữ viết nguệch ngoạc, tưởng rằng bé ấy tự viết, bèn nạt: "Cha mày làm gì không viết đơn?", Thấy Nhị không ngờ bé ấy là con của ông Chánh án tỉnh Phú Yên Hoàng Ngọc ẩn vốn nổi tiếng hống hách và đơn ấy do chính vợ ông ta (!) đã viết. Sau đó thấy Nhị không thấy bé gái đâu cả.

Nếu là một phụ huynh hiểu biết thì ông Ẩn cần hỏi kỹ con mình và tự trách đã thiếu sót trong việc theo dõi và giáo dục vợ con, đồng thời đến trường xin lỗi... Nhưng ông ta đã không làm thế.

Sáng hôm sau ông Chánh án đến trường Nguyễn Huệ bằng chiếc Toyota mới có tài xế và viên cảnh sát tòa án hộ tống (khác với ngày thường khi đi việc riêng ông ta tự lái chiếc jeep cũ). Nói chuyện anh Nguyễn Đức Giang, Hiệu trường vốn là bạn thân, tại văn phòng, ông ta đòi gặp người giám thị cấp giấy vào lớp. Anh Giang gọi ông Mầu đến. Ông Ẩn xua tay" không phải ông này, tôi muốn gặp ông Nhị kìa". Anh Giang bo "Anh Nhị ở trường Nguyễn Huệ cũ". Sau đó anh Giang và ông Ẩn cùng nhau ra xe lên Nguyễn Huệ cũ. Điều tức cười là anh Giang không hỏi ông Ấn muốn gặp anh Nhị để làm gì.

Giáo sư, thấy chiếc ô tô chạy thẳng vào trường và dừng lại trước cột cờ, rồi ông Chánh án và ông Hiệu trường xuống xe, lại có cảnh sát mặc sắc phục, mang vũ khí đi vào, tôi ngạc nhiên kèm chút hiếu kỳ bèn qua văn phòng, giả uống nước để tiện quan sát.

Sau khi mọi người ngồi vào phòng khách và anh cảnh sát đứng gác cửa, anh Giang gọi anh Nhị ở phòng giám thị ra. Anh Nhị vốn đã xám lại run sợ không biết việc gì, càng thêm xanh đen. Ông Ấn với thái độ hống hách: "Này, ông Hiệu trưởng, khi một học sinh nghỉ học, mẹ nó có thể viết đơn xin phép được không, hay phi chính cha nó?"

Anh Giang "thiệt thà" trả lời: "Chăng những mẹ nó mà anh hay chị nó lớn tuổi đều có thể xin phép được cả". Hình như tới lúc này anh Giang cũng chưa hiểu nguyên nhân câu chuyện.

Chỉ chờ nói thế, Ông Chánh án vùng đứng dậy, quắt mắt nhìn anh Nhị, một tay chống nạnh còn tay kia chỉ thẳng vào mặt anh Nhị: " Mày láo, tại sao con tao nghỉ, vợ tao viết đơn xin phép, mày lại hỏi "Cha mày làm gì không viết đơn và đuổi con tao về?" Ông Chánh án tiếp "Tao sẽ bắt mày về giam ở Tòa án để tra xét vụ này". Mặt mày ông Chánh án càng lúc càng đỏ gay và la hét ầm ĩ. Trong khi đó anh Giang thụ động, hơi nhíu mày, kèm chút ân hận rằng mình không tiên liệu được việc này để giàn xếp trước. Còn anh Nhị, bấy giời - mới hiểu vấn đề khiếp đảm, hai tay chắp lại, xá xá xin lỗi, nhưng không nói thành lời.

 

2

 

Thế là rõ. Tôi vội úp ly xuống đĩa, trở về lớp với ý định là sẽ làm một việc gì đó phản kháng ông Chánh án quá lộng hành này. Vốn biết tính tôi "Giữa đường thấy chuyện bất bình chẳng tha", anh Giang nhìn theo tôi như đoàn được ý định này.

Chiều hôm ấy trường Nguyễn Huệ họp thường lệ thứ năm, học sinh nghỉ. Suốt buổi họp anh Giang cử nhìn chứng tôi. Rất nhiều lần tôi giờ tay xin phát biểu ý kiến nhưng anh ấy đều lơ, cứ nói "thao thao bất tuyệt" hoặc chỉ định người khác, cố ý không cho tôi nói. Buổi họp tuy không có gì quan trọng nhưng anh Giang dụng ý kéo dài đến hơn 6 giờ chiều, khi bên ngoài đã phủ bóng tối mới cho giải tán. Tôi giơ tay lần cuối. Anh Giang vội đứng dậy, yêu cầu "Để khi khác vì quá trễ, xin cho các anh chị em về nhà nghỉ ". Mọi người vui vẻ đứng dậy chuẩn bị ra về sau buổi họp vô bổ kéo dài hơn 4 giờ. Chẳng đặng đừng, tôi la to giữa buổi họp: " Phải cho tôi nói vì có người xúc phạm đến toàn thể Giáo sư Nguyễn Huệ". Ngạc nhiên về điều tôi vừa phát biểu, anh Phùng Quyên vội đến chận cửa ra và "Mời các anh chị em ngồi lại vài phút để nghe anh Đống nói: "Anh Giang quả đã cố gắng "cứu bồ" và tự cứu mình nhưng không thể làm được. Tôi bèn kể lại câu chuyện ông Chánh án với thái độ hống hách và miệt thị, đã đến trường xỉ vả, đòi bắt giam anh Nhị và kết luận:

- Ông Chánh án, người đứng đầu luật pháp tỉnh Phú Yên quả lộng hành.

- Nếu với từ cách là phụ huynh thì ông ấy đã lạm dụng công xa, cảnh sát hộ tống để thị uy.

- Nếu với tư cách là Chánh án ông ấy đã lạm quyền vì Chánh án không phải là người đi bắt người khác về giam giữ.

- Nếu với tư cách là một công dân, ông ấy không có quyền xỉ vả, nhục mạ một nhân viên công quyền đang thửa hành phận sự.

- Anh Nhị là một thành phần của trường Nguyễn Huệ. Xúc phạm anh Nhị là xúc phạm toàn thể Giáo sư trường Nguyễn Huệ.

Tôi đề nghị "Chúng ta phải đi kiện ở Bộ Tư Pháp và Thủ Tướng (chế độ cũ). Mọi người nhất trí tán thành, vỗ tay rầm rầm. Anh Giang ở thế bất khả kháng. Đa số các anh chị đề nghị sáng mai, thứ 6 cho học sinh nghỉ học để họp bàn tiếp và làm đơn gởi kiện ông Chánh án.

Sáng hôm sau, ở cả hai trường, học trò đến được thông báo nghỉ " Vì giáo sư họp khẩn cấp quan trọng." Từ ngạc nhiên đến đồn đãi ngoài phố vì có tin "rò rỉ " từ buổi họp hôm trước. Anh Giang một mặt điện thoại báo cho ông Tỉnh trưởng hay về buổi nghỉ dạy của toàn thể giáo sư Nguyễn Huệ, mặt khác phải chủ tọa "buổi họp bất đất dĩ để anh chị em thảo luận và viết đơn gởi đi khiếu kiện; sau đó lánh mặt ở văn phòng cũng như ở nhà; trong khi ông Chánh án "tá hỏa" đi tìm anh Giang một cách vô vọng suốt từ trưa đến tối. Nghe anh chị em Nguyễn Huệ quyết làm tới, ông ta bèn đi tìm đồng minh. Chiều hôm ấy một số anh chị em về cho hay, ông Lê Liêm, Trưởng Ty Bưu điện Phú Yên nhất quyết không chịu cho trường Nguyễn Huệ gởi đơn qua Bưu điện về Sài Gòn. Mọi người bàn: nên cử người đem đơn vào Nha Trang gởi, hay đem thẳng về Sài Gòn.

Sáng thứ 7, Tỉnh trưởng Nguyễn Văn Bá gọi điện thoại lên trường định giàn xếp riêng với ông Hiệu trưởng nhưng không xong, nên yêu cầu gặp toàn thể giáo sư Nguyễn Huệ vào buổi chiều. Dư luận ngoài phố nóng rang lên về việc Giáo sư Nguyễn Huệ đi kiện ông Chánh án! Các anh chị em Nguyễn Huệ tránh ra phố kẻo phụ huynh gặp, hỏi thăm, phiền phức...

 

Quyết định của toàn thể giáo sư Nguyễn Huệ là bắt ông Hoàng Ngọc Ẩn phải xin lỗi anh Nhị trước hội đồng nhà trường, nếu không chỉ có cách gởi đơn kiện vào Sài Gòn.

 

3

Buổi chiều, lúc 2 giờ, phái đoàn dưới Tỉnh lên gồm ông Tình trường Nguyễn Văn Bá, ông Trường Ty Cảnh sát Lê Đình Pháp và ông Trưởng Ty Tiều học Phan Tăng nhưng không có ông Hoàng Ngọc Ấn. Bàn họp xếp thành hình vuông . Trước bàn chủ tọa chỉ có ông Tỉnh trường và ông Hiệu trưởng. Hai ông kia cùng ngồi bàn với Giáo sư "cho thân thiện".

Ông Tỉnh trưởng yêu cầu kể lại sự việc. Tôi đã thuật lại rõ về những lời nói và cử chỉ của ông Chánh án, sau đó nhấn mạnh về quan điểm đã được trình bày hôm thứ năm trước toàn thể Giáo sư và kết luận chỉ còn nhờ Trung ương mới có thể giải quyết được việc này. Một số anh chị cũng nhấn mạnh những ý trên rất cương quyết .

Ông Tỉnh trường: "Mặc dù 3 cơ quan Tư pháp (Tòa án), Lập pháp (Hội đồng Tỉnh) và Hành pháp (Chính quyền Tỉnh) độc lập nhau, nhưng với tư cách Tỉnh trưởng, chịu trách nhiệm chung, tôi thay mặt ông Chánh án xin các anh chị Giáo sư bỏ qua việc này, dù sao ông Chánh án cũng quá nóng nảy, sai sót.

Anh Ngô, anh Hoàng: "Hành động của ông Chánh án là sai phạm và hống hách. Tiếc rằng hôm nay ông ấy không có mặt tại đây. Chúng tôi chỉ chấp nhận bỏ qua không gởi đơn về Trung ương nếu ông ấy công khai xin lỗi anh Nhị trước toàn thể Hội đồng Giáo sư nhà trường".

Ông Tỉnh trưởng nói như ra lệnh: "Anh Giang, anh là Hiệu trưởng, hãy đại diện cho trường Nguyễn Huệ chấp nhận cho lời xin lỗi của tôi thay mặt cho ông Chánh án đi!"

Trong khi anh Giang chưa biết trả lời ra sao thì anh Nguyễn Đình Quỹ: "Thưa Trung tá Tỉnh trưởng, anh Giang tuy là Hiệu trưởng, đứng đầu Hành chánh nhà trường nhưng về chuyên môn cũng như về tư cách, anh ấy không thể đại diện cho chúng tôi. Vì vậy chúng tôi không thể chấp nhận lời để nghị của Trung tá được"

Trước hàng trăm giáo sư Nguyễn Huệ, xưa nay vốn nổi tiếng sừng sỏ, ông Tỉnh trưởng không thể lay chuyển bên đề nghị: "Tôi thấy trường Nguyễn Huệ vừa xây xong thư viện (Thư viện La Sơn: La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp vốn là một bậc mưu lược tài trí, quân sư của vua Quang Trung Nguyễn Huệ), tôi đề nghị làm lễ khánh thành thư viện. Tình sẽ trang trí phần tiệc, trường Nguyễn Huệ đảm bảo việc tổ chức và trong buổi tiệc ấy ông Chánh án sẽ đứng lên xin lỗi anh Nhị và toàn thể giáo sư trường Nguyễn Huệ.

Mọi người bàn luận lao xao. Anh Trương Tấn Lực phát biểu: "Thưa Trung tá Tỉnh trưởng việc ông Chánh án Hoàng Ngọc Ẩn đứng trước Hội đồng Giáo sư trường chúng tôi để xin lỗi anh Nhị là chính, còn việc tiệc tùng, ăn uống chỉ là phụ, là cái cớ để ông Chánh án tiện xin lỗi thôi. Tôi đề nghị mời thêm các Ty Sở trưởng trong tỉnh và đại diện Hội Phụ huynh học sinh trưởng Nguyễn Huệ về dự để chứng kiến thái độ thành khẩn của ông Chánh án".

Sau buổi họp ấy, các anh chị em Nguyễn Huệ nghĩ mình làm được như thể cũng là quá lắm rồi. Nhà giáo trong tay không một tấc sắt, gồng mình đụng độ với bọn chính quyền, toàn án, cảnh sát (chế độ cũ), luôn sẵn sàng trù dập, và bóp méo, chụp mũ... Toàn thể Giáo sư yêu cầu tôi đứng ra tổ chức buổi tiệc, theo kiểu "ông đã dọn thì ông phải dẹp".

Tôi về nhà suy nghĩ buổi tiệc cân não này mà người "chủ xị" là ông Tỉnh trưởng vừa tốn tiền vừa bực mình, chịu trận là ông Chánh án vừa hống hách vừa quỷ quyệt và đám Ty Sở trưởng, những kẻ vừa được ăn vừa được phê phán. Nếu có gì sơ xuất thì uy tín của trường Nguyễn Huệ sẽ bị sứt mẻ. Bỗng nhiên tôi vụt này ra ý định "chém Dê" (Dê ám chỉ bọn cường quyền ấy) và tôi vội lên xóm Diên Hồng tìm ông Mười Bé, chuyên viên làm những bữa tiệc Dê. Nhưng tôi vẫn chưa yên tâm vì nghĩ tên "gian ác" kia có thể ngắm ra lệnh cho Nhà đèn cúp điện khu vực trường Nguyễn Huệ đêm lễ tiệc như nó đã từng ra lệnh cho Bưu điện không nhận chuyển đơn đi Sài Gòn. Tôi bèn nhờ học sinh âm thầm mua vài chục cặp đèn sáp đỏ loại số 1

4

…..

Người kể chuyện là cựu giáo sư trường Trung học Tổng hợp Nguyễn Huệ, Tuy Hòa

(Theo bản in bạn học Lê Văn Nguyên đã đăng trên K76 NH)