Năm 1945, thời Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa (VNDCCH), một trường trung học được mở ra tại Phú Yên, lấy tên là Trung học Lương Văn Chánh, với bốn cấp lớp: Nhất niên, Nhị niên, Tam niên, Tứ niên. Trường sở đặt tại trường Phủ ở phía nam Chùa Cát, phía bên kia là Phủ Tuy Hòa. Trường Phủ do người Pháp xây dựng, theo kiểu cách giống như Trường Võ Tánh (Nha Trang), Petrus Ký (Sài Gòn).
Khi Nhật chiếm Đông Dương, máy bay Đồng Minh thả bom Phủ Tuy Hòa. Một trái bom bay lạc sang ngã tư Tây Bắc đường Lê Lợi – Phan Đình Phùng, trước mặt Chùa Cát. Đến năm 1960, vết tích hố bom còn thấy rõ nơi đây.
Khi Pháp trở lại Đông Dương, Chính quyền VNDCCH chủ trương toàn quốc kháng chiến, rút lui về nông thôn và thực hiện chính sách tiêu thổ kháng chiến. Phủ và trường bị đập phá, không còn dấu tích.
Khi toàn quốc kháng chiến, VNDCCH rút về chiến khu, Trung học Lương Văn Chánh dời về Tuy An, trường tồn tại cho đến năm 1949. Năm 1950, VNDCCH cải tổ giáo dục: Trường trung học Lương Văn Chánh biến mất, thay vào đó là các trường cấp 2 với các cấp lớp: lớp 5, lớp 6, lớp 7. Các trường cấp 2 không lấy tên danh nhân, mà lấy tên địa phương như: trường cấp 2 Gò Sen, trường cấp 2 Lò Tre, trường cấp 2 Phú Lộc, v.v.
Trung học Nguyễn Huệ và Nghị định số 463-GD/NĐ ký ngày 20/6/1956.
Vài hàng về lịch sử:
Nhật Bản đảo chính Pháp tại Đông Dương vào ngày 9 tháng 3 năm 1945. Nhật Bản lập ra Đế Quốc Việt Nam của vua Bảo Đại, Trần Trọng Kim làm Thủ tướng. Tháng 8 năm 1945, Nhật thua trận, Đế Quốc Việt Nam cáo chung. Vua Bảo Đại thoái vị, trao ấn kiếm cho VNDCCH do Việt Minh thành lập (Việt Minh gồm Đảng Cộng sản và các đảng không cộng sản).
Miền Bắc Việt Nam được Đồng Minh giao cho quân đội Tưởng Giới Thạch vào giải giới quân Nhật. Sau đó, Bảo Đại, Trần Trọng Kim và các đảng không cộng sản theo quân Tưởng sang Tàu, rồi đến Hồng Kông. Năm 1947, các đảng phái không cộng sản thành lập Quốc gia Việt Nam, chịu sự bảo hộ của người Pháp ở vùng quân Pháp tái chiếm các thành thị. Đứng đầu là Quốc trưởng Bảo Đại và một Thủ tướng điều hành nội các. Thủ tướng sau cùng là Ngô Đình Diệm.
Cuối năm 1953, đầu năm 1954, Pháp chiếm lại Phú Yên. Tháng 7 năm 1954, đình chiến. Chính quyền VNDCCH ở Phú Yên tập kết ra Bắc, Phú Yên thuộc vùng cai trị của Quốc gia Việt Nam. Một trường trung học được mở ra ở Phú Thứ, lấy tên là Trung học Nguyễn Huệ, sau đó dời về thị xã Tuy Hòa.
Hiện có một trang thông tin học bạ niên khóa 1954–1955 có đóng con dấu Quốc gia Việt Nam.Ngày 23 tháng 10 năm 1955, truất phế Quốc trưởng Bảo Đại, bầu Ngô Đình Diệm làm Tổng thống, lập ra nước Việt Nam Cộng Hòa. Có một trang học bạ niên khóa 1955–1956 có đóng con dấu Việt Nam Cộng Hòa có hình bụi trúc.
Nghị định số 463-GD/NĐ không phải là nghị định thành lập trường mà là nghị định hợp thức hóa tên trường đã có trước. Nghị định viết:
Điều thứ nhất:
“Để hợp thức hóa, các trường trung học thiết lập từ niên khóa 1955–1956 tại:
– Huế (Thành nội): Trường Trung học Hàm Nghi
– Quảng Ngãi (tỉnh lỵ): Trường Trung học Trần Quốc Tuấn
– Bồng Sơn (Bình Định): Trường Trung học Tăng Bạt Hổ
– Tuy Hòa (Phú Yên): Trường Trung học Nguyễn Huệ.”
Logic mà nói, năm thành lập trường là niên khóa 1954–1955, thời Quốc gia Việt Nam, chứ không phải niên khóa 1955–1956 thời Việt Nam Cộng Hòa.
Niên khóa 1959–1960, kỳ thi Trung học Đệ Nhất cấp đầu tiên được mở tại Tuy Hòa.
Niên khóa 1960–1961, Trường Nguyễn Huệ mở lớp Đệ Tam đầu tiên, học tại trường Nguyễn Huệ cũ gồm hai dãy nhà Đông – Tây. Dãy giữa là trường nữ tiểu học. Sau đó, học sinh Đệ Tam lên học ở Tỉnh đường cũ, nằm đối diện Vườn hoa Diên Hồng. Lúc bấy giờ, Tỉnh đường đã dời về bờ biển, cuối đường Trần Hưng Đạo.
Niên khóa 1961–1962, Trường Nguyễn Huệ mới được đưa vào hoạt động, học sinh Đệ Tam nói trên chuyển về đây học lớp Đệ Nhị.
Niên khóa 1962–1963, Trường Nguyễn Huệ chưa có lớp Đệ Nhất, học sinh phải vào Trường Võ Tánh (Nha Trang) học.
Niên khóa 1963–1964, Trường Nguyễn Huệ mở lớp Đệ Nhất đầu tiên.
Ngày 1 tháng 11 năm 1963, đảo chính lật đổ Ngô Đình Diệm, Đệ nhất Cộng hòa cáo chung.
Như vậy, Trường Trung học Nguyễn Huệ sinh ra và trưởng thành đồng hành với nền Đệ nhất Cộng Hòa (1955–1963).Trung học Nguyễn Huệ có lớp Đệ Nhất. Việt Nam Cộng Hòa có trường Hải Quân, Không Quân, Võ Bị, Quốc Gia Hành Chính. Phân khoa Đại Học Khoa Học của Viện Đại học Sài Gòn hoàn toàn chuyển ngữ sang tiếng Việt, thoát khỏi sự vay mượn chương trình Pháp.
Mỗi trường có lịch sử và giá trị riêng của nó, ta nên gìn giữ.
– Trường Lương Văn Chánh ra đời trong hoàn cảnh nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa với Hiến pháp năm 1946 của Việt Minh.
– Trường cấp 2 ra đời vào thời nước VNDCCH cải tổ giáo dục.
– Trường Chuyên Lương Văn Chánh ra đời và lớn lên trong hoàn cảnh nước CHXHCN Việt Nam, hoàn toàn khác với Trung học Lương Văn Chánh năm 1946.Không thể gượng ép ghép Trường Chuyên Lương Văn Chánh vào Trường Lương Văn Chánh xưa kia để tạo bề dày 75 năm, làm mất giá trị thật sự của nó.
Sài Gòn, ngày 26.08.2025
Trường Nguyễn Huệ cũ(2 dãy trái và phải).Dãy giữa là trường nữ tiểu học
Ảnh của Nguyễn Thị Thảo Lớp Đệ Ngũ 1-NK:1963-1964 của thầy Đinh Kim, thầy sử địa Lê Trọng Hiệp chụp ảnh.
https://www.facebook.com/cung.huynhba/posts/pfbid0FghJQ92cXi2gvocN46mbVG5h1qKfeLo48d4ZQvprfPx65GyNwJax5deWbytLR8Sjl?__cft__[0]=AZW5HBER8IpimF6YnM82tUl5xJ_yP_K_5S5JSDR8S78z5MEU60rq0nF7JPjU60TLwPnpg2Dz697szAJ1s8-ArDITWCUFm5n_ldGCYT8wF2gWgws6Ya9ETdeODwqFk-aCPPY0tSotAxnDQCjgg-zQPTLu13kuJEHwfavjJO4XcRBSTA&__tn__=%2CO%2CP-R
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét